Kennisgewing van verandering van spraak

Je bent wat je eet? Misschien in Nederland, maar in Zuid Afrika geldt: je bent wat je spreekt. Welke taal dan vooral. En als Nederlander kom je dan - zeker in Pretoria - snel in contact met het Afrikaans. Vandaag nog een volledige routebeschrijving in die taal naar mijn hoofd gekregen terwijl ik in het Nederlands antwoordde. Gekheid! Een korte les dan maar in een paar belangrijke woorden in het Afrikaans:

• hijsbak - lift (elevator)
  
• robot - verkeerslicht (traffic light)
  
• bakkie - pickup truck (is hier nog een Nederlandse term voor?)
• goeiemorruh - goeiemorgen (good morning)
  
• baie dankie - veel dank (thank you very much)
  

Maar we hebben nog veel te leren voordat we een beetje authentiek Afrikaans kunnen spreken. En als we klaar zijn, zijn er nog 10 andere officiele talen om te bestuderen: Engels, Ndebele, Northern Sotho, Sotho, Swazi, Tswana, Tsonga, Venda, (isi)Xhosa en (isi)Zulu. En dan vergeet ik voor het gemak maar even alle dialecten en sub-varianten. Wij zijn voorlopig op de uitkijk voor een lesje Tswana, want dat is de andere lokale taal van Pretoria naast Afrikaans.

Pretoria is de Afrikaanse naam is van de hoofdstad. Veel plaatsen en wegen hebben echter sinds 1994 een nieuwe naam gekregen en in 2005 heeft de gemeenteraad een wet aangenomen om de naam van de stad te veranderen in Tshwane - mits de centrale overheid dat goedkeurd. Tot die tijd blijft het gewoon "Pretoria" binnen de City of Tshwane Metropolitan Municipality. Voor hen die alles willen weten: Tshwane is de naam in het Tswana voor de Apies-rivier die door de stad stroomt.

Veel mensen in Zuid Afrika spreken de taal van hun familie en velen ook Engels, wat de praktische lingua franca is in het land. Vooral in en rond Pretoria spreken velen ook Afrikaans als eerste of tweede taal. Nelson Mandela spreekt van oorsprong Xhosa en de huidige president Jacob Zuma spreekt van huis uit Zulu. Xhosa is echter te lastig vanwege de "kliks" (geschreven als "!" zoals in "!Xhosa") die voor een ongetrainde als wij erg moeilijk uit te spreken zijn. Zulu schijnt daarentegen weer makkelijker te zijn, dus wie weet dat we ons daar nog eens aan wagen.

En laatste staaltje van mulit-linguisme is het volkslied van Zuid Afrika dat vier completten heeft in vijf talen: het eerste coumplet in (isi)Xhosa en (isi)Zulu, het tweede in Sesotho, het dered in Afrikaans en het laatste in het Engels:

Nkosi sikelel' iAfrika
Maluphakanyisw' uphondo lwayo,
Yizwa imithandazo yethu,
Nkosi sikelela, thina lusapho lwayo.

Morena boloka setjhaba sa heso,
O fedise dintwa la matshwenyeho,
O se boloke, O se boloke setjhaba sa heso,
Setjhaba sa South Afrika – South Afrika.

Uit die blou van onse hemel,
Uit die diepte van ons see,
Oor ons ewige gebergtes,
Waar die kranse antwoord gee,

Sounds the call to come together,
And united we shall stand,
Let us live and strive for freedom,
In South Africa our land.

Zie hier voor een Engelse vertaling van de eerste drie completten.

Genoeg informatie, tijd voor weekend!